Τελευταία ενημέρωση άρθρου
στις
Κοιλιοκάκη στα Παιδιά: Διάγνωση, Συμπτώματα και Αντιμετώπιση
Δρ. Κωνσταντίνα Βασιλάκη
Παιδογαστρεντερολόγος • 5 λεπτά ανάγνωσης
Τι είναι η κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη (ή δυσανεξία στη γλουτένη) είναι μια χρόνια, αυτοάνοση πάθηση που προκαλείται από την κατανάλωση γλουτένης — μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη. Σε άτομα με γενετική προδιάθεση, η γλουτένη προκαλεί φλεγμονώδη αντίδραση στο λεπτό έντερο, η οποία οδηγεί σε:
- Καταστροφή των εντερικών λαχνών (δομές υπεύθυνες για την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών)
- Δυσαπορρόφηση
- Έλλειψη θρεπτικών συστατικών
- Συμπτώματα όπως διάρροια, φούσκωμα, απώλεια βάρους, κόπωση και αναιμία
🔬 Στην Ευρώπη, η κοιλιοκάκη επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού, αλλά πολλοί δεν έχουν διαγνωστεί ακόμα.
Τι είναι η μη-κοιλιοκακική ευαισθησία στη γλουτένη;
Η NCGS (Non-Celiac Gluten/Wheat Sensitivity) αφορά άτομα που εμφανίζουν παρόμοια συμπτώματα μετά την κατανάλωση γλουτένης, χωρίς όμως να πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια της κοιλιοκάκης ή της αλλεργίας στο σιτάρι.
Τα πιο συχνά συμπτώματα:
- • Φούσκωμα και κοιλιακό άλγος
- • Εναλλαγές διάρροιας/δυσκοιλιότητας
- • Πονοκέφαλοι και "brain fog"
- • Κόπωση
Η διάγνωση τίθεται κυρίως μέσω αποκλεισμού, αφού πρώτα αποκλειστεί η κοιλιοκάκη.
Σύγχρονη Διαγνωστική Προσέγγιση (ESPGHAN 2020)
Η κοιλιοκάκη είναι μια συστηματική αυτοάνοση νόσος που ενεργοποιείται από την πρόσληψη γλουτένης και χαρακτηρίζεται από εντερικές και εξωεντερικές εκδηλώσεις, παρουσία αντισωμάτων και γενετικής προδιάθεσης.
🔬 Κλασική Διάγνωση με Βιοψία
Η ιστολογική εξέταση του λεπτού εντέρου είναι η προτιμώμενη μέθοδος όταν:
- • Ο τίτλος του TG2-IgA είναι <10x ULN
- • Το παιδί είναι ασυμπτωματικό
- • Τα αντισώματα είναι χαμηλά ή αμφιλεγόμενα
- • Υπάρχουν συνοδά νοσήματα
🩺 Διάγνωση χωρίς Βιοψία
Αποδεκτή υπό αυστηρές προϋποθέσεις - ΌΛΑ τα εξής:
- • Συμπτωματικό παιδί με TG2-IgA ≥10× ULN
- • Θετικό αντισώμα EMA σε δεύτερο δείγμα
- • Θετική HLA-DQ2 ή DQ8 γονοτυπική ανάλυση
- • Αποκλεισμός IgA ανεπάρκειας
Ο Ρόλος της Γενετικής (HLA-DQ2/DQ8)
🧬 Γενετικά Στοιχεία
- Η παρουσία HLA-DQ2 ή DQ8 βρίσκεται στο >95% των ασθενών
- Η απουσία τους αποκλείει ουσιαστικά τη διάγνωση
- Απαραίτητη αλλά όχι επαρκής προϋπόθεση
🔍 Χρήσιμη σε:
- Προληπτικό έλεγχο συγγενών υψηλού κινδύνου
- Σύνθετες ή μη διαγνωστικά καθαρές περιπτώσεις
- Υποψία με αρνητικά ορολογικά ευρήματα
Φαινότυποι και Συμπτώματα
Η κοιλιοκάκη εμφανίζεται με ποικιλία συμπτωμάτων που μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των παιδιών:
🤢 Γαστρεντερικά
- • Διάρροια
- • Φούσκωμα
- • Κακή ανάπτυξη
- • Ανορεξία
🩸 Εξωεντερικά
- • Αναιμία
- • Χρόνια κόπωση
- • Καθυστέρηση ανάπτυξης
- • Οδοντικά ελλείμματα
🧠 Νευροψυχιατρικά
- • Ευερεθιστότητα
- • Μαθησιακές δυσκολίες
- • Κεφαλαλγία
- • Διαταραχές συμπεριφοράς
Παρακολούθηση και Συμμόρφωση
Μετά τη διάγνωση, το παιδί πρέπει να τεθεί σε δια βίου αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη. Η συμμόρφωση και η βελτίωση παρακολουθούνται συστηματικά:
Πρώτος Μήνας
Διατροφική υποστήριξη από εξειδικευμένο ειδικό και έλεγχος συμπτωμάτων
3-6 Μήνες
Ορολογικός έλεγχος (TG2-IgA) για αξιολόγηση της συμμόρφωσης στη δίαιτα
Ετήσια Παρακολούθηση
Έλεγχος ανάπτυξης, απορρόφησης και θρεπτικής κατάστασης
Σημαντικό: Επανεξέταση ή επανάληψη βιοψίας μπορεί να απαιτηθεί εάν δεν υπάρχει ύφεση των συμπτωμάτων ή των δεικτών, ή αν υποπτεύόμαστε μη συμμόρφωση στη δίαιτα.
Γλουτένη και δίαιτα: Τι πρέπει να αποφεύγετε;
Η γλουτένη περιέχεται στα εξής δημητριακά:
🚫 Περιέχουν Γλουτένη:
- Σιτάρι (durum: σκληρό σιτάρι, σπέλτα: συγγενικό με το κοινο μαλακό σιτάρι, καμούτ: παραδοσιακό σιτάρι)
- Κριθάρι
- Σίκαλη
- Τριτικάλε (υβριδικό δημητριακό από διασταύρωση σιταριού και σίκαλης)
⚠️ Κρυμμένη Γλουτένη:
- Σάλτσες
- Παγωτά
- Αλλαντικά
- Προμαγειρεμένα φαγητά
⚖️ Ποιες είναι οι διατροφικές ανισορροπίες;
1. Μακροθρεπτικά
- • Χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης και φυτικών ινών
- • Υψηλή πρόσληψη λιπαρών (κυρίως κορεσμένων) και σακχάρων
- • Αυξημένες θερμίδες από υπερεπεξεργασμένα προϊόντα
- • Κίνδυνος αύξησης βάρους
2. Μικροθρεπτικά
- • Έλλειψη σιδήρου, ασβεστίου, μαγνησίου
- • Έλλειψη βιταμινών Β (φυλλικό οξύ, Β12)
- • Έλλειψη βιταμίνης D
- • Έλλειψη λιποδιαλυτών βιταμινών (A, E, K)
📌 Συμβουλή: Προτιμήστε φυσικά τρόφιμα χωρίς γλουτένη και αποφύγετε τα έτοιμα "gluten-free" σνακ με χαμηλή διατροφική αξία.
🧠 Συχνά λάθη σε δίαιτα χωρίς γλουτένη
- Αντικατάσταση ψωμιού με gluten-free μπισκότα, κέικ και αρτοσκευάσματα
- Υπερκατανάλωση ρυζιού ή αμυλούχων τροφών
- Μη επαρκής κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και πρωτεϊνών
Πώς να σχεδιάσετε μια ισορροπημένη δίαιτα χωρίς γλουτένη
✅ Επιτρεπόμενα Τρόφιμα
- Δημητριακά: ρύζι, κινόα, φαγόπυρο, κεχρί, καλαμπόκι, αμάρανθος
- Φρούτα και λαχανικά
- Όσπρια (φακές, φασόλια, ρεβίθια)
- Κρέας, ψάρια, αυγά
- Ξηροί καρποί και σπόροι
- Καθαρά γαλακτοκομικά
- Φυτικά έλαια και ελαιόλαδο
❌ Αποφύγετε
- Ζυμαρικά, ψωμί, αρτοσκευάσματα από σιτάρι
- Σάλτσες, έτοιμα φαγητά χωρίς ένδειξη "χωρίς γλουτένη"
- Μπύρα, μάλτες, αρτυματικά με βάση σιταριού
- Προϊόντα με "κρυφή" γλουτένη: παγωτά, αλλαντικά, δημητριακά πρωινού
Ειδικός Οδηγός Ποτών χωρίς Γλουτένη
Ο ρόλος του γαστρεντερολόγου / διαιτολόγου
Η καθοδήγηση από εξειδικευμένο ειδικό είναι απαραίτητη:
Εκμάθηση
Σωστή ανάγνωση ετικετών
Κάλυψη
Όλων των θρεπτικών αναγκών
Υποστήριξη
Εξατομικευμένη σε ειδικές περιπτώσεις
🔁 Σύσταση: Τακτική επαναξιολόγηση κάθε 6–12 μήνες από επαγγελματία υγείας.
Έλεγχος τήρησης της δίαιτας
Ακόμη και χωρίς εμφανή συμπτώματα, η λήψη μικρών ποσοτήτων γλουτένης (π.χ. μέσω επιμόλυνσης) μπορεί να προκαλέσει εντερικές βλάβες.
Νέα μέθοδος: Η ανίχνευση γλουτενικών πεπτιδίων (GIP) στα ούρα ή στα κόπρανα είναι νέα μέθοδος για τον έλεγχο συμμόρφωσης.
🧭 Ακρογωνιαίοι λίθοι για επιτυχία
Πρόσβαση σε έμπειρο ειδικό
Επιλογή φυσικών τροφών
Προσοχή στην επιμόλυνση
Βιβλιογραφία & Επιστημονικές Πηγές
1. Κύρια Επιστημονική Αναφορά
Husby S, Koletzko S, Korponay-Szabó I, Kurppa K, Mearin ML, Ribes-Koninckx C, et al.
European Society Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Guidelines for Diagnosing Coeliac Disease 2020.
Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition. Vol. 70, Lippincott Williams and Wilkins; 2020. p. 141–56.
2. Διατροφικές Συμβουλές
Abdi F, Zuberi S, Blom JJ, Armstrong D, Pinto-Sanchez MI.
Nutritional Considerations in Celiac Disease and Non-Celiac Gluten/Wheat Sensitivity.
Nutrients. Vol. 15, MDPI; 2023.
Πρόσθετες Πηγές & Οργανισμοί
Διεθνείς Οργανισμοί:
- • European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN)
- • World Gastroenterology Organisation (WGO)
- • Coeliac Disease Foundation
Ελληνικοί Φορείς:
- • Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία
- • Ελληνική Εταιρεία Γαστρεντερολογίας
- • Σύλλογος Κοιλιοκάκης Ελλάδας
Σημείωση: Οι πληροφορίες αυτού του άρθρου βασίζονται σε επιστημονικά τεκμηριωμένες πηγές και τις πιο πρόσφατες διεθνείς οδηγίες (2020-2023). Για εξατομικευμένη συμβουλή, συνιστάται η επικοινωνία με εξειδικευμένο παιδογαστρεντερολόγο.
Χρειάζεστε εξειδικευμένη βοήθεια;
Εάν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας μπορεί να έχει κοιλιοκάκη, ή έχετε ερωτήσεις σχετικά με την ολοκληρωμένη διαχείριση της πάθησης και την καθοδήγηση για μια ισορροπημένη δίαιτα χωρίς γλουτένη, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.